شخص یهودى خدمت امیرالمؤمنین على (علیه السلام) آمد، و از فضل خاتم الانبیاء (صلى الله علیه و آله) بر سایر انبیاء (علیهم السلام) سؤال نمود، و گفت که حق تعالى ملایکه را به سجده آدم (علیه‌السلام) امر کرد.

آن حضرت فرمود: افضل از آن را به محمد (صلى الله علیه و آله) کرامت نموده؛ زیرا که خود بر او صلوات فرستاد، و به ملایکه امر فرمود که بر او صلوات فرستند، و عبادت عباد را تا روز قیامت، در صلوات بر آن حضرت قرار داد، و فرمود که: "انّ الله و ملائکته یُصلون على النبى یا ایها الذین آمنوا صلوا علیه و سلموا تسلیما" و هر کس در حال حیات یا بعد از وفات آن حضرت، بر او صلوات فرستد، حق تعالى به هر صلواتى ده صلوات بر آن کس مى‌فرستد، و ده حسنه به او عطا مى‌فرماید.

و هر کس بعد از وفات آن جناب، بر ایشان صلوات فرستد، آن حضرت مطلع مى‌شود و بر آن کس صلوات و سلام مى‌فرستد، مثل صلواتى که فرستاده است و حق سبحانه و تعالى، دعاى امت او را، در هر چه از پروردگار سؤال نمایند، موقوف مى‌دارد و به اجابت نمى‌رساند، تا آن که بر آن حضرت صلوات فرستند. و این برزگ‌تر و عظیم‌تر است از آن چه به آدم (علیه السلام) عطا فرمود.

اللهم صل على محمد و آله، فى کل اوان وقت و على کل حال عدد ما صلیّت على من صلیّت علیه، و اضعافَ ذلک کله بالاضعافَ التى لا یُحصیها غیرک، انک فعال لما ترید؛ بار خدایا! بر محمد و آل او درود فرست، در هر هنگام و هر زمان و بر هر حال، به تعداد درودى که بر هر کس فرستاده‌اى . و چندان برابر همه آنها، به چندان برابرى که جز تو آنها را نتواند شمرد؛ زیرا تو هر چه بخواهى، به جا آورنده‌اى. (1)

ربِّ صلِّ علیهم زنة عرشک و مادونه، و مِلاء سَمواتِکَ و ما فَوقهُن، و عدد ارضک و ما تحتهُن و ما بینهن، صلوة تقربهم منک زلفى، و تکون لک و لهم رضى، و متصلة بنظائرهن ابدا ؛ پروردگارا! بر ایشان درود فرست، هم‌وزن عرش خود و آن چه زیر عرش است (همه عالم)؛ و مقدار آن چه آسمان‌هایت و آن چه در بالاى آنهاست را پر گرداند؛ و مقدار شماره زمین‌هایت و آن چه در زیر آنها و میان آنهاست (را پر سازد)؛ درودى که ایشان را به کمال قرب تو رساند؛ و براى تو و ایشان خشنودى؛ و همیشه به مانندهاى آن، درودها پیوسته باشد. (2)

اللهم صلِّ على محمد و آله، کما هَدیتنا به، و صلِّ على مُحمد و آله، کَما استنقذَ تَنابه، و صلِّ على محمد و آله صلوة تشفع لنا یوم القیمة و یَوم الفاقة الیک، انک على کل شىء قدیر، و هو علیک یسیر؛ بار خدایا! بر محمد و آل او درود فرست، چنان که ما را به سبب او (به راه حق) هدایت نمودى . و بر محمد و آل او درود فرست، چنان که ما را به وسیله آن حضرت از (جهل و نادانى) رهانیدى و بر محمد و آل او درود فرست، درودى که ما را روز رستاخیز و روز نیازمندى به تو شفاعت نماید؛ زیرا تو بر هر چیز توانایى، و آن بر تو آسان است . (3)

از حضرت امام صادق (علیه السلام) روایت شده که:

هر کس خواهد که شاد گرداند محمد و آل آن حضرت را (صلوات الله علیهم) به این نحو، به ایشان صلوات فرستد:

«اللهم یا اَجودَ مَن اَعطى و یا خیر مَن سَئلَ و یا ارحم مَن استرحم . اللهم صل على محمد و آله فى الاولین و صل على محمد و آله فى الآخرین و صلِّ على محمد و آله فى المَلاء الاَعلى و صلِّ على محمد و آله فى المرسلین . اللهم اَعط محمداً و آله الوسیلة و الفضیلة و الشرف و الرفعة و الدرجة الکبیره. اللهم انى آمنت بمحمد - صلى الله علیه و آله - و لم اره فلا تحرمنى یوم القیامة رؤیته و ارزقنى صحبته و توفنى عَلى مِلته واسقنى مِن حَوضهِ مَشربا رویا سائغا هنیئا لا اظماء بعده ابداً انک على کل شىء قدیر. اللهم انى آمنت بمحمد صلى الله علیه و آله و لَم اَره فَعَرفنى فى الجنان وجهه. اللهم بَلّغ محمداً صَلى الله علیه و آله مِنى تَحیة و سَلاما.»

پی‌نوشت‌ها:

1- صحیفه سجادیه، دعاى 44 .

2- صحیفه سجادیه، دعاى 47 .

3- صحیفه سجادیه، دعاى 31 .

منبع:

آثار و برکات صلوات در دنیا، برزخ و قیامت، عباس عزیزى .

عبدالعظیم علیه السّلام فرزند عبدالله بن علی، از نوادگان حضرت امام حسن مجتبی علیه السّلام است و نسبش با چهار واسطه به آن حضرت می‌رسد . پدرش عبدالله نام داشت و مادرش فاطمه دختر عقبه بن قیس .

ولادت با سعادت حضرت عبدالعظیم علیه السّلام در سال 173 هجری قمری در شهر مقدّس مدینه واقع شده است و مدّت 79 سال عمر با برکت او با دوران امامت چهار امام معصوم یعنی امام موسی کاظم علیه السّلام، امام رضا علیه السّلام، امام محمّدتقی علیه السّلام و امام علیّ النّقی علیه السّلام مقارن بوده، محضر مبارک امام رضا علیه السّلام، امام محمّد تقی علیه السّلام  و امام هادی  علیه السّلام را درک کرده و احادیث فراوانی از آنان روایت کرده است .

این فرزند حضرت پیامبر صلّی الله علیه و آله وسلّم، از آنجا که از نوادگان حضرت امام حسن مجتبی علیه السّلام است به حسنی شهرت یافته است .

حضرت عبدالعظیم الحسنی علیه السّلام از دانشمندان شیعه و از راویان حدیث ائمه معصومین علیهم السّلام و از چهره‌های بارز و محبوب و مورد اعتماد، نزد اهل بیت عصمت علیهم السّلام و پیروان آنان بود و در مسایل دین آگاه و به معارف مذهبی و احکام قرآن، شناخت و معرفتی وافر داشت .

ستایشهایی که ائمه معصومین علیهم السّلام از وی به عمل آورده اند، نشان دهنده شخصیّت علمی و مورد اعتماد اوست؛ حضرت امام هادی علیه السّلام گاهی اشخاصی را سؤال و مشکلی داشتند، راهنمایی می‌فرمودند که از حضرت عبدالعظیم الحسنی علیه السّلام  بپرسند و او را از دوستان حقیقی خویش می‌شمردند و معرّفی می‌فرمودند .

در آثار علمای شیعه نیز، تعریفها و ستایشهای عظیمی درباره او به چشم می‌خورد، آنان از او به عنوان عابد، زاهد، پرهیزکار، ثقه، دارای اعتقاد نیک و صفای باطن و به عنوان محدّثی عالیمقام و بزرگ یاد کرده اند؛ در روایات متعدّدی نیز برای زیارت حضرت عبدالعظیم علیه السّلام، ثوابی همچون ثواب زیارت حضرت سیّد الشهدا، امام حسین علیه السّلام بیان شده است.

زمینه‌های مهاجرت حضرت عبدالعظیم علیه السّلام  از مدینه به ری و سکونت در غربت را باید در اوضاع سیاسی و اجتماعی آن عصر جستجو کرد؛ خلفای عبّاسی نسبت به خاندان حضرت پیامبر صلّی الله علیه و آله و سلّم و شیعیان ائمه علیه السّلام  بسیار سختگیری می‌کردند، یکی از بدرفتارترین این خلفأ متوکّل بود که خصومت شدیدی با اهل بیت علیهم السّلام داشت، و تنها در دورت او چندین بار مزار حضرت امام حسین علیه السّلام  را در کربلا تخریب و با خاک یکسان ساختند و از زیارت آن بزرگوار جلوگیری به عمل آوردند.

سادات و علویّون در زمان او در بدترین وضع به سر می‌بردند .حضرت عبدالعظیم علیه السّلام  نیز از کینه و دشمنی خلفا در امان نبود و بارها تصمیم به قتل آن حضرت گرفتند و گزارشهای دروغ سخن چینان را بهانه این سختگیری‌ها قرار می‌دادند، درچینن دوران دشوار و سختی بود که حضرت عبدالعظیم علیه السّلام به خدمت حضرت امام هادی علیه السّلام  رسید و عقاید دینی خود را بر آن حضرت عرضه کرد، حضرت امام هادی علیه السّلام  او را تأیید فرموده و فرمودند: تو از دوستان ما هستی .

دیدار حضرت عبدالعظیم علیه السّلام در سامرا با حضرت امام هادی علیه السّلام  به خلیفه گزارش داده شد و دستور تعقیب و دستگیری وی صادر گشت، او نیز برای مصون ماندن از خطر، خود را از چشم مأموران پنهان می‌کرد و در شهرهای مختلف به صورت ناشناس رفت و آمد می‌کرد و شهر به شهر می‌گشت تا به ری رسید و آنجا را برای سکونت انتخاب کرد. علّت این انتخاب به شرایط دینی و اجتماعی ری در آن دوره بر می‌گردد که وقتی اسلام به شهرهای مختلف کشور ما وارد گشت و مسلمانان در شهرهای مختلف ایران به اسلام گرویدند، از همان سالها ری یکی از مراکز مهمّ سکونت مسلمانان شد و اعتبار و موقعیّت خاصّی پیدا کرد . زیرا سرزمینی حاصلخیز و پرنعمت بود، عمرسعد هم به طمع ریاست یافتن بر ری در حادثه جانسوز کربلا، حضرت حسین بن علی علیه السّلام را به شهادت رساند. در ری هم اهل سنّت و هم از پیروان اهل بیت علیهم السّلام زندگی می‌کردند و قسمت جنوبی و جنوب غربی شهر ری بیشتر محلّ سکونت شیعیان بود.

حضرت عبدالعظیم علیه السّلام به صورت یک مسافر ناشناس، وارد ری شد و در محلّه ساربانان در کوی سکّه الموالی به منزل یکی از شیعیان رفت، مدّتی به همین صورت گذشت. او در زیرزمین آن خانه به سر می‌برد و کمتر خارج می‌شد، روزها را روزه می‌گرفت و شبها به عبادت و تهجّد می‌پرداخت، تعداد کمی از شیعیان او را می‌شناختند و از حضورش در ری خبر داشتند و مخفیانه به زیارتش می‌شتافتند، امّا می‌کوشیدند که این خبر فاش نشود و خطری جانِ حضرت را تهدید نکند.

پس از مدّتی، افراد بیشتری حضرت عبدالعظیم علیه السّلام را شناختند و خانه‌اش محلّ رفت و آمد شیعیان شد، نزد او می‌آمدند و از علوم و روایاتش بهره می‌گرفتند و عطر خاندان عصمت علیهم السّلام را از او می‌بوئیدند و او را یادگاری از امامان خویش می‌دانستند و پروانه وار گردِ شمعِ وجودش طواف می‌کردند.

حضرت عبدالعظیم علیه السّلام میان شیعیان شهرری بسیار ارجمند بود و پاسخگویی به مسایل شرعی و حلّ مشکلات مذهبی آنان را برعهده داشت؛ این تأکید، هم گویای مقام برجسته حضرت عبدالعظیم علیه السّلام است و هم می‌رساند که وی از طرف حضرت امام هادی علیه السّلام در آن منطقه، وکالت و نمایندگی داشته است؛ مردم سخن او را سخن امام علیه السّلام می‌دانستند و در مسایل دینی و دنیوی، وجود او محور تجمّع شیعیان و تمرکز هواداران اهل بیت علیهم السّلام بود.

روزهای پایانی عمر پربرکت حضرت عبدالعظیم علیه السّلام با بیماری او همراه بود، آن قامت بلند ایمان و تلاش، به بستر افتاده بود و پیروان اهل بیت در آستانه محرومیّت از وجود پربرکت این سیّد کریم قرارگرفته بودند، اندوه مصیبتهای پیاپی مردم و روزگار تلخ شیعیان در عصر حاکمیت عبّاسیان برایش دردی جانکاه و مضاعف بود؛ در همان روزها یک رویای صادقانه حوادث آینده را ترسیم کرد: یکی از شیعیان پاکدل ری، شبی درخواب حضرت رسول صلّی الله علیه وآله و سلّم را در خواب دید. حضرت پیامبر اکرم صلّی الله علیه و آله و سلّم  به او فرمود: فردا یکی از فرزندانم در محلّه سکّه المولی چشم از جهان فرو می‌بندد، شیعیان او را بردوش گرفته به باغ عبدالجبّار می‌برند و نزدیک درخت سیب به خاک می‌سپارند.

سحرگاه به باغ رفت تا آن باغ را از صاحبش بخرد و افتخار دفن شدن یکی از فرزندان پیامبر صلّی الله علیه و آله و سلّم را نصیب خویش سازد، عبدالجبّار که خود نیز خوابی همانند خوابِ او را دیده بود، به رمز و راز غیبی این دو خواب پی برد و برای اینکه در این افتخار، بهره‌ای داشته باشد، محلّ آن درخت سیب و مجموعه باغ را وقف کرد تا بزرگان و شیعیان در آنجا دفن شوند.

همان روز حضرت چشم از جهان فرو بست. خبر درگذشت این نواده رسول اکرم صلّی الله علیه وآله و سلّم  دهان به دهان گشت و مردم با خبر شدند و جامه‌های سیاه پوشیدند و بر در خانه حضرت عبدالعظیم الحسنی علیه السّلام گریان و مویه کنان گرد آمدند؛ پیکر مطهّر او را غسل دادند، به نقل برخی مورّخان در هنگام غسل، در جیب پیراهن او کاغذی یافتند که نام و نسب خود را در آن نوشته بود؛ بر پیکر او نماز خواندند، تابوت او را بردوش گرفتند و با جمعیّت انبوه عزادار به سوی باغ عبدالجبّار تشییع کردند و پیکر مطهّرش را در کنار همان درخت سیب که رسول خدا صلّی الله علیه وآله و سلّم به آن شخص اشاره کرده بود، دفن کردند تا پاره‌ای از عترت مصطفی صلّی الله علیه وآله و سلّم در این باره به امانت بماند و نورافشانی کند و دلباختگان خاندان پیامبر صلّی الله علیه وآله و سلّم از مزار این ولیّ خدا فیض ببرند.

وصف منافقان در قالب مَثَل

«مَثَلُهُمْ کَمَثَلِ الَّذِی اسْتَوْقَدَ نارا فَلَمّا أَضاءَتْ ما حَوْلَهُ ذَهَبَ اللّهُ بِنُورِهِمْ وَ تَرَکَهُمْ فِی ظُلُماتٍ لا یُبْصِرُونَ»1

«وصف آنان( منافقان) داستان کسی است که آتشی برافروخته (تا در سایه آن راه پیدا کند یا گرم شود). وقتی اطراف او را روشن ساخت، (ناگهان آتش او خاموش گردد) خدا نور آنان(منافقان) را برد و آنان را در تاریکی‏ها رها ساخت که نمی‏بینند».

«صُمٌّ بُکْمٌ عُمْیٌ فَهُمْ لا یَرْجِعُونَ»2

«آنها کر، گنگ و کورند؛ از گمراهی باز نمی‏گردند».

 ******

قرآن در آغاز سوره بقره، مردم را نسبت به پذیرش آیین اسلام به سه گروه تقسیم می‏کند و مجموع بحث او درباره این سه گروه در آیه بیستم از سوره پایان می‏پذیرد. این سه گروه عبارتند از:

1 . متّقیان و پرهیزگاران. گفتگوی او درباره این گروه در آیه پنجم به پایان می‏رسد.

2 . کافران. کسانی که درست نقطه مقابل گروه متقیان می‏باشند و بحث او درباره این گروه در آیه هفتم، به پایان می‏رسد.

3 . منافقان و گروه دوچهره. کسانی که به ظاهر ایمان آورده و در باطن، جزء کافران می‏باشند و حکم ستون پنجم در میان مسلمانان را دارند. بررسی قرآن درباره این گروه از آیه هشتم آغاز شده و در آیه بیستم پایان می‏یابد.

بنابراین درباره متقیان، پنج آیه؛ در مورد کافران دو آیه؛ و درباره منافقان سیزده آیه؛ در آغاز سوره بقره نازل گردیده است. این که خداوند گفتار خود را درباره کافران در دو آیه، ولی درباره دو چهره‏ها در سیزده آیه خلاصه می‏کند، خود گواه روشن بر اهمیت شناخت منافقان است که از نظر موضع‏گیری، به مراتب خطرناک‏تر از کافران می‏باشند.

دشمنان نقاب‏دار و ناشناخته، دوست‏نمایانی هستند که از گرگ وحشی بیابانی، درنده‏ترند. آنان در سنگر دوستی از پشت خنجر می‏زنند، به ظاهر دوستند و غمخوار، اما در باطن دشمنی خوشحال، اصرار می‏ورزند که امین و رازدارند، ولی در واقع خائن و جاسوسند، و از اسرار زندگی و نقاط ضعف و قوت انسان، کاملاً باخبرند. پرهیز از چنین دشمنان ناشناخته بسیار مشکل و احیانا محال است.

چنین دشمنی، همان نفاق و دورویی است که قرآن در مورد آن در سوره‏های مختلفی بحث و گفتگو نموده و حتی سوره‏ای مستقلّ درباره منافقان فرو فرستاده است. امیر مؤمنان علی علیه‏السلام از پیامبر گرامی اسلام صلی‏الله‏علیه‏و‏آله درباره این گروه چنین نقل می‏کند:

«من از هیچ یک از ملل جهان بر اسلام نمی‏ترسم، بلکه فقط از یک گروه می‏ترسم و آن کافران مسلمان‏نما و گروه منافق و دوچهرگانند که شیرین‏زبان و خوش‏گفتارند ولی در واقع از دشمنان اسلام هستند، در گفتار با شما هماهنگی دارند، ولی یک گام با شما برنمی‏دارند»3.

بنابراین نباید تعجب کنیم که قرآن کریم درباره منافقان در سوره بقره، آل‏عمران، نساء، انفال، توبه، عنکبوت، احزاب، فتح، منافقون، حدید و تحریم بحث و گفتگو نموده است. و سیمای این گروه به ظاهر شرین و در باطن تلخ را نشان داده است.

دو آیه مذکور در آغاز بحث از طریق تمثیل وضع منافقان را روشن می‏سازد.

فرض کنید در شب تاریکی که سیاهی همه‏جا را فرا گرفته و احتمال هجوم گزنده‏ها و درنده‏ها روح و روان انسان را رنج می‏دهد، وی برای پیدا کردن راه گریز و مسیر صحیح آتش را روشن کند تا اطراف خود را ببیند و راه را از کوره راه تشخیص دهد. در این حالت که انسان با نیم‏امیدی به سر می‏برد، طوفانی برمی‏خیزد و آتش را خاموش کند و امید انسان به ناامیدی، و نشاط او به غم و دلهره تبدیل می‏شود.

قرآن وصف چنین شخصی را که در این گیرودار در اثر برافروختن آتش، روح جدید در کالبدش دمیده می‏شود و می‏خواهد از آن بهره بگیرد آنگاه طوفان تمام سرمایه را از او می‏گیرد، چنین بیان می‏کند:

«کَمَثَلِ الَّذِی اسْتَوْقَدَ نارا فَلَمّا أَضاءَتْ ما حَوْلَهُ».

«بسان کسی که آتش را برافروخته آنگاه که اطراف او را روشن کرد، (ناگهان خاموش می‏شود)».

بنابراین جمله «فلمّا أَضاءَتْ»، نیاز به جواب دارد و جواب آن محذوف است یعنی (طفئت ناره) یا (أطفأاللّه نوره) و جواب «لمّا» به خاطر جمله بعدی حذف شده است.

قرآن یادآور می‏شود که حال منافقان در این جهان نیز بسان همین گروه است، زیرا گروه منافق روزی که پیامبر صلی‏الله‏علیه‏و‏آله وارد مدینه شد، به او ایمان آوردند، آنگاه به او کفر ورزیدند، چنان که می‏فرماید: «ذلِکَ بِأَنَّهُمْ آمَنُوا ثُمَّ کَفَرُوا»4.«این به آن خاطر است که آنان ایمان آوردند و سپس کفر ورزیدند».

آنان در تاریکی شرک و جهالت بودند، ایمان آنان بسان نوری بود که در دل ظلمت و کفر درخشید، و راه و چاه را به آنان نشان داد. و تا مدتی نیز از نور ایمان بهره گرفتند، ولی آنگاه که راه کفر را زیر نقاب نفاق در پیش گرفتند، خدا نور را از آنان برگرفت و آنها به صورت انسانهای گمراه درآمدند که نمی‏توانند راهی برای نجات بیابند.

بنابراین تشبیه یادشده، وضع زندگی آنان را در همین جهان تبیین می‏کند، امید و ناامیدی، ایمان و کفر همگی در این جهان صورت پذیرفته، و ارتباطی به جهان دیگر ندارد، ولی برخی از مفسران بخش نخست از مَثَل را مربوط به این جهان دانسته و بخش دیگر را به پس از مرگ؛ یعنی منافقان در سایه تظاهر به اسلام در این جهان بهره‏مند می‏شوند ولی به خاطر کفر و خاموش شدن چراغ ایمان، در جهان دیگر معذّب می‏گردند.

این گروه به خاطر از دست دادن تفکّر، از ابزار شناخت بهره نمی‏گیرند گوش دارند اما با آن نمی‏شنوند، زبان دارند ولی در واقع گنگند، چشم دارند، ولی با آن نمی‏بینند. چنان که می‏فرماید:«صُمٌّ بُکْمٌ عُمْیٌ فَهُمْ لا یَرْجِعُونَ».

در پایان دو نکته را یادآور می‏شویم:

1 . در این تمثیل هم مشبّه هست و هم مشبّه‏به.

مشبّه، جمله: «الّذی استوقد نارا» و مشبّه‏به عبارت:«ذهب اللّه بنورهم» می‏باشد. و اگر مشبّه مفرد و مشبّه‏به به صورت جمع است، به خاطر این است که حال دو طرف به هم تشبیه می‏شود، خواه هر دو طرف گروهی باشند یا یکی گروهی؛ و طرف دیگر به صورت فرد.

2 . از آنجا که این افراد از ابزار شناخت بهره نمی‏گیرند، امید به اصلاح آنان نیست، زیرا دستگاه تفکّر از طریق ابزار شناخت کمک می‏گیرد و به قول گوینده:

چشم باز و گوش باز و این عمی                        حیرتم از چشم بندی خدا

________________________________________

1) بقره: 17.

2) بقره: 18.

3) نهج‏البلاغه: نامه 37، پاراگراف 7.

4) منافقین: 13.

قرآن مجید نسخه شفابخش جان‏هاى دردمند، از جانب خداوند سبحان است : وَنُنَزِّلُ مِنَ الْقُرْآنِ مَا هُوَ شِفَاءٌ وَرَحْمَةٌ لِّلْمُؤْمِنِینَ وَلاَ یَزِیدُ الظَّالِمِینَ إَلاَّ خَسَارًا(1) که توسط پیامبرى مهربان و فداکار، بر جان‏هاى حقیقت‏طلب و عاشق، رسانده شد. در کتاب مقدس مسلمانان - قرآن مجید - دو داروى آرام‏بخش تجویز شده است که در نوع خود، بى‏نظیرند؛ هم آرام بخشند و هم درمان‏گر. هر یک از این دو دارو، ویژگى خاص خود را دارند که به توصیف آنها مى‏پردازیم.

1. یاد خدا

«أَلاَ بِذِکْرِ اللّهِ تَطْمَئِنُّ الْقُلُوبُ با یاد خدا، قلب‏ها آرام مى‏گیرند».2

در نگاه یک مسلمان، خداوند سبحان، قدرت مطلق و صاحب همه ملک و ملکوت است و تمامى نظام هستى، سربازان اویند؛ هیچ قدرتى، جز قدرت او نیست؛ هیچ کس، نمى‏تواند بدون اذن الهى، ضررى برساند و همه هستى، فرمانبردار اویند. صاحب و مؤثر در هستى، فقط خداست؛ «لا اله الا هو»3، «لا مؤثر فى الوجود الا الله»، «لله جنود السموات و الارض»4 و «و ان من شى‏ء الا یسبح بحمده».5 پس، تنها اوست که قدرت و مالکیت دارد و به هر کس که بخواهد، مى‏بخشد و از هر کس که بخواهد، مى‏ستاند؛ «قُلِ اللَّهُمَّ مَالِکَ الْمُلْکِ تُؤْتِی الْمُلْکَ مَن تَشَاء وَتَنزِعُ الْمُلْکَ مِمَّن تَشَاء وَتُعِزُّ مَن تَشَاء وَتُذِلُّ مَن تَشَاء بِیَدِکَ الْخَیْرُ إِنَّکَ عَلَىَ کُلِّ شَیْءٍ قَدِیرٌ».6

نکته دیگر این که تمامى گرفتارى‏ها، دلتنگى‏ها، تردیدها، بیم‏ها و امیدهاى بشر، در دو چیز نهفته است:

الف) از دست دادن چیزى یا کسى.

ب) به دست نیاوردن چیزى یا کسى.

اگر به طور دقیق به تمامى دغدغه‏ها و نگرانى‏هایمان - از کودک، نوجوان، جوان و... - بنگریم، از این دو حال بیرون نیست؛ یا نگران آنیم که آن چه داریم، از مال و جان و فرزند و موقعیت اجتماعى و...، از دستمان برود و یا اندوهناک آنیم که آن چه در آرزوى آن بودیم و برایش روز و شب تلاش کردیم، به دست نیاوریم و یا مانعى پدید آید و ما از رسیدن به مطلوب و مقصود، باز مانیم.

چه بسیارند افرادى که با این دو نگرش، شب و روز در ترس، دلهره، خستگى و افسردگى به سر مى‏برند و ساعت‏ها، عمر شریف را به بیهودگى و بطالت مى‏گذرانند که شاید... .

پسر جوانى که در آرزوى دختر دلخواه خویش است و دخترى که منتظر خواستگار عاشق خویش است، هر دو نگران حوادث آینده هستند.

اسلام با کلام وحى، بشارت مى‏دهد که نگران نباشید و ترسى نداشته باشید. اگر رابطه درست با صاحب نظام هستى برقرار کرده‏اید، بر او توکل کنید و نگران نباشید؛ چون همه هستى در ید قدرت اوست و «حتى برگ درختى، بى‏اذن او نمى‏افتد»7 و او «هر آن چه را در آسمان‏ها و زمین است، مى‏داند» و حتى «آن چه را در دل‏ها پنهان و نهان است، مى‏داند»8 و «نگاه خیانت‏کار را مى‏شناسد و به خیانت نگاه هم داناست».9

قطره‏اى کز جویبارى مى‏رود

از پى انجام کارى مى‏رود

پس انسان با یاد این همه عظمت، قدرت و رحمت بیکران، بخشندگى بى‏انتها، غفران، آمرزندگى و پوشاندن عیب‏ها و خطاها، توبه‏پذیرى و فرصت‏سازى، پاک‏کنندگى و تبدیل سیئات به حسنات، امیددهى و جبران‏سازى، آرام مى‏گیرد و امید را از دست نمى‏دهد؛ توان دوباره مى‏یابد؛ دل به او مى‏سپارد و آرام آرام به ساحل نجات دست پیدا مى‏کند.

2. همسر

دومین آرام‏بخش که در قرآن مجید به آن اشاره شده و از نشانه‏هاى خداوند به شمار مى‏آید، چیزى جز همسر آدمى نیست.

در قرآن چنین آمده است:

«وَمِنْ آیَاتِهِ أَنْ خَلَقَ لَکُم مِّنْ أَنفُسِکُمْ أَزْوَاجًا لِّتَسْکُنُوا إِلَیْهَا وَجَعَلَ بَیْنَکُم مَّوَدَّةً وَرَحْمَةً ».10

دوره جوانى، دوره‏اى است که انسان، حس استقلال‏طلبى و شخصیت پیدا مى‏کند و مى‏خواهد دوست‏داشتنى باشد و دیگران را دوست بدارد؛ حس عجیبى در خود احساس مى‏کند و نمى‏داند چه خواهد شد.

از یک طرف، میل او به غیرهمجنس، فزونى مى‏یابد و از جانبى دیگر، احساس شخصیت و استقلال، باعث اندکى جدایى از بافت دوره کودکى و نوجوانى، در خانه و خانواده مى‏شود؛ هم گرایش او به سمت و سویى دیگر است و هم علاقه‏اش به کسب اعتبار و جایگاه تازه.

از دیگر سو، غریزه سرکش جنسى، قوى مى‏شود و ارضاى صحیح آن، باعث بهبودى روحى و روانى مى‏شود. اگر قربانیان بیمارى‏ها در جهان، بررسى شوند، شاید بیشترین قربانى، مخصوص بیمارى‏هاى جنسى باشد. آثار زیان‏بار و وحشتناک این بیمارى‏ها، در تمامى عرصه‏هاى زندگى، قابل مشاهده است.

اسلام عزیز، در جهت آرامش بخشى، ازدواج را راهکار مناسبى در نظام آفرینش مى‏داند. انسان در دوران جوانى، نیازمند رسیدن به همدم و مونسى است تا با عشق‏ورزى و مهربانى، ادامه مسیر را با او رهسپار گردد. دوستى‏ها، هیچ گاه و براى هیچ کس، آرام‏بخش نیستند؛ بلکه خود عرصه‏اى تازه در ایجاد دغدغه‏ها، نگرانى‏ها، خستگى‏ها و... مى‏باشند؛ اگر چه به ظاهر، هیچ کدام از دو طرف، بدان اعتراف نکنند.

بنابراین، آرام‏بخش دوم در قرآن، همسر نام دارد که در کنار وى، انسان از خستگى‏ها رهایى مى‏یابد و احساس مى‏کند که جهانى جدید شکل گرفته است. دو شخصى که با هم هیچ حس خاصى نداشته‏اند، چنان شیفته و دوستدار هم مى‏شوند که حتى ساعتى بدون هم را نمى‏توانند تحمل کنند؛ بدون هم، احساس خستگى مى‏کنند؛ براى هم بى‏تابى مى‏کنند؛ به هم هدیه مى‏دهند و خالصانه‏ترین محبت‏ها را نثار هم مى‏کنند.

پس باید با یاد خدا، براى جهانى پر از امید و آرزوهایى زیبا و زندگى و سرزندگى و بندگى، اندیشید و همسرى برگزید که تا بهشت برین، همدم و مونس و همراه انسان باشد.

1. اسراء، آیه 82.

2. رعد، آیه 28.

3. بقره، آیه 255.

4. فتح، آیه 7.

5. اسراء، آیه 44.

6. آل‏عمران، آیه 26.

7. انعام، آیه 59.

8. غافر، آیه 19.

9. همان.

10. روم، آیه 21

اعمال شب آخر ماه

شب بسیار مبارکى است و از براى این شب چند عمل است اوّل غسل دوّم زیارت امام حسین علیه السلام سوّم خواندن سوره انعام و کهف و یَّس و صد مرتبه اَسْتَغْفِرُ اللّهَ وَاَتُوبُ اِلَیْهِ

چهارم بخواند این دعا را که شیخ کلینى از حضرت صادق علیه السلام نقل کرده : اَللّهُمَّ هذا

اعمال‌ مهمی‌ در این‌ شب‌ برای‌ اهل‌ بیداری‌ وجود دارد از قبیل‌:

عملی‌ برای‌ قبول‌ شدن‌ اعمال‌ ماه‌ رمضان‌

1- برای‌ قبول‌ شدن‌ اعمال‌ ماه‌ رمضان‌ این‌ عمل‌ وارد شده‌ است‌: عمل‌ شریفی‌ که‌ سید قدس‌ سره‌ آن‌ را در (اقبال‌) از (جعفر بن‌ محمد الدوریستی‌) از کتاب‌ (حسنی‌) از پیامبر (ص‌) روایت‌ کرده‌ است‌ که‌ فرمودند: (کسی‌ که‌ در شب‌ آخر ماه‌ رمضان‌ ده‌ رکعت‌ نماز بجا آورد، در هر رکعت‌ یک‌ بار فاتحه‌ الکتاب‌ و ده‌ بار قل‌ هو الله‌ احد بخواند و در سجده‌ و رکوع‌ خود ده‌ بار بگوید: (سُبحان‌ اللهِ وَالحَمدُ للهِ و لا اِلهَ الا اللهُ وَاللهُ اَکبَرُ) و در هر دو رکعت‌ یک‌ بار تشهد خوانده‌ و سپس‌ سلام‌ بدهد، و در پایان‌ ده‌ رکعت‌ نماز بعد از سلام‌ دادن‌ صدبار (استغفرالله‌) بگوید و هنگامی‌ که‌ از استغفار فارغ‌ شد سجده‌ کند و در سجده‌ بگوید: (یا حَیُّ یا قَیُّومُ یا ذَالجَلالِ وَالاکرام‌ یا رحمن الدنیا رَحمنَالدُّنیا والاخِرَه‌ وَرَحیمَهُما، یا الهَ الاوَّلینَ والاخِرینَ اِغفِرلَنا ذُنوبَنا و تَقَبَّل‌ مِنّا صَلواتَنا و صیامَنا و قیامَنا)

- قسم‌ به‌ کسی‌ که‌ مرا بحق‌ به‌ پیامبری‌ برانگیخت‌، جبرئیل‌ بنقل‌ از اسرافیل‌ و او از پروردگار متعال‌ به‌ من‌ خبر داد که‌: - او سرش‌ را از سجده‌ برنمی‌ دارد مگر این‌ که‌ خداوند او را آمرزیده‌، ماه‌ رمضان‌ را از او قبول‌ نموده‌ و از گناهانش‌ می‌گذرد، گرچه‌ هفتاد گناه‌ انجام‌ داده‌ باشد که‌ هر کدام‌ از آنان‌ بزرگتر از گناهان‌ بندگان‌ باشد، و از تمام‌ اهالی‌ منطقه‌ای‌ که‌ در آن‌ است‌ قبول‌ می‌کند تا این‌ که‌ فرمود: این‌ هدیه‌، مخصوص‌ من‌ و مردان‌ و زنان‌ امتم‌ می‌باشد و خداوند متعال‌ آن‌ را به‌ هیچکدام‌ از پیامبران‌ و مردم‌ قبل‌ از من‌ نداده‌ است‌.)

مومنی‌ که‌ در پی‌ اصلاح‌ مردم‌ بوده‌ و بهره‌ای‌ از رحمت‌ خداوندی‌ دارد، باید این‌ نماز را بخاطر خیر زیادی‌ که‌ برای‌ بندگان‌ خدا دارد بخواند. عالمی‌ که‌ در طول‌ ماه‌ برای‌ هدایت‌ مردم‌ و اصلاح‌ اعمال‌ آنان‌ در جایگاه‌ وعظ‌ نشسته‌ بود چگونه‌ می‌تواند نسبت‌ به‌ این‌ عمل‌ جزیی‌ که‌ حتی‌ باندازه‌ یک‌ جلسه‌ وعظ‌ نیز زحمت‌ ندارد بی‌ تفاوت‌ باشد در حالی‌ که‌ بخوبی‌ می‌داند که‌ موعظه‌های‌ او برای‌ تمامی‌ کسانی‌ که‌ در مجلس‌ وعظ‌ او حضور پیدا می‌کنند سودمند نیست‌، چه‌ رسد به‌ اهل‌ منطقه‌اش‌ که‌ ممکن‌ است‌ گاهی‌ جمعیت‌ آن‌ به‌ چند میلیون‌ نفر برسد و نیز فایده‌ وعظ‌ برای‌ آنان‌ یک‌ دهم‌ فایده‌ آمرزش‌ و قبول‌ تمامی‌ اعمال‌ این‌ ماه‌ که‌ در روایت‌ آمده‌ نیست‌.

اگر کسی‌ بگوید که‌ روایت‌ قطعی‌ نیست‌. در جواب‌ او باید گفت‌: با تمسک‌ به‌ (روایات‌ تسامح‌) این‌ مشکل‌ حل‌ می‌گردد و اگر باز بگوید: فرض‌ کن‌ (روایات‌ تسامح‌) این‌ روایات‌ را مانند روایات‌ قطعی‌ گردانید، ولی‌ از کجا یقین‌ کنیم‌ که‌ این‌ عمل‌ قبول‌ می‌گردد تا به‌ فایده‌ مذکور یقین‌ پیدا کنیم‌؟ در جواب‌ می‌گوییم‌: این‌ اشکال ‌ در وعظ‌ نیز موجود است‌، در حالی‌ که‌ این‌ مشکل‌ در این‌ عمل‌ کمتر از وعظ‌ می‌باشد. زیرا اصلاح‌ نیت‌ در وعظ‌ از چند جهت‌ مشکلتر از اصلاح‌ نیت‌ در عبادات‌ است‌. که‌ واضحترین‌ آن‌ همین‌ است‌ که‌ وعظ‌ مناسب‌ با دوستی‌ مقام‌ است‌، همچنین‌ وعظ‌ فقط‌ در میان‌ جمعیت‌ کثیری‌ از مردم‌ امکان‌پذیر است‌ که‌ موجب‌ مشکل‌ شدن‌ اصلاح‌ نیت‌ می‌گردد.

التماس دعا

ابن ابی عمیر از صادق آل محمد صلوات الله علیهم اجمعین روایت می‏کند که حضرت فرمود: «تقول فی العشر الاواخر من شهر رمضان کل لیلة:

«اعوذ بجلال وجهک الکریم ان ینقضی عنی شهر رمضان او یطلع الفجر من لیلتی هذه و لک قبلی تبعة او ذنب تعذبنی علیه یا رحمن یا رحیم‏»

در دهه آخر از ماه مبارک رمضان هر شب می‏گویی:

پناه می‏آورم به جلال و جمال کریمت، از اینکه سپری شود ماه رمضان از من، یا صبح امشبم بدمد، در حالی که تراست از ناحیه من گناهی یا بدی و دینی که عذابم کنی بر آن، ای رحمان و رحیم.

این دعا در کتاب شریف من لا یحضره الفقیه و مفاتیح الجنان، قسمت اعمال شبهای دهه آخر ماه رمضان، آمده است.