1. انسان ها در هنگام مرگ ، از آگاهی و توانایی ای برخوردار هستند که بتوانند با خداوند و ملائکه گفت و گو کنند و پاسخ شان را بشنوند .
انسان پس از مرگ ، وارد عالمی به نام عالم برزخ می شود و تا قیامت در آن جا به سر می برد .

2. برزخ در لغت به معنای فاصله و حایل میان دو چیز است .

3. عالم برزخ عالمی است میان زندگی دنیایی و حیات اخروی که آدمیان پس از مرگ وارد آن می شوند و تا قیامت در آن جا می مانند .

4. ویژگی های عالم برزخ :
- روه هم چنان به فعالیت های آگاهانه خود پس از مرگ ادامه می دهد .
- در این عالم ، انسان با خداوند و فرشتگان گفتگو می کند و پاسخ شان را می شنود .
- بخشی از پاداش و جزای مردم در عالم برزخ داده می شود .
- ارتباط عالم برزخ با دنیا ، پس از مرگ نیز همچنان برقرار است .

5. پس از مرگ فعالیت های حیاتی بدن متوقف می شود ، اما فرشتگان روح انسان ها را « توفی » می کنند ، یعنی روح انسان را به طور تمام و کمال دریافت می کنند .
بنابراین اگر چه بدن حیات خود را از دست می دهد ، اما روح همچنان فعالیت آگاهانه ی خویش را ادامه می دهد .

6. دریافت تمام و کمال چیزی را توفی می گویند .

7. روح در عالم برزخ به فعالیت آگاهانه ی خویش ادامه می دهد زیرا فرشتگان روح انسان توفی می کنند ، یعنی روح انسان را به طور تمام و کمال دریافت می کنند .
8. از ویژگی های عالم برزخ :
- انسان با خداوند و فرشتگان گفتگو می کند و پاسخ شان را می شنود .
- مجموعه ی اعمال خود در دنیا را می بیند و با آن ها گفتگو می کند .

9. بخشی از پاداش و جزای مردم در عالم برزخ داده می شود . مومنان در « بهشت برزخی » و کافران در « جهنم برزخی » که تجلی کوچکی از بهشت و جهنم آخرت است ، روزگار می گذرانند .

10. ارتباط عالم برزخ با دنیا ، پس از مرگ نیز همچنان برقرار است ، بدین معنا که پرونده ی اعمال انسان ها با مرگ بسته نمی شود و پیوسته بر آن افزوده می گردد .

11. آثار ماتقدم به اعمالی گفته می شود که آثار و نتایج آن ها :
- محدود به دوران عمر انسان می باشند .
- با مرگ شخص پرونده ی آن ها بسته می شود .

12. آثار ماتاخر به اعمالی گفته می شود که اثار و نتایج آن ها :
- حتی بعد از مرگ از بین نمی رود .
- مردمی که در دنیا هستند تحت تاثیر آثار خوب یا بد آن اعمال هستند .

13. رسول اکرم (ص) در جنگ بدر با کشتگان کفار حرف زدند : ای فلان ، ای فلان ، آن چه پروردگارمان به ما وعده داده بود ، حق یافتیم ؛ آیا شما نیز آن چه پروردگارتان وعده داده بود ، حق یافتید ؟
گفته شد : ای رسول خدا ، آیا ایشان را می خوانی در حالی که مردگان اند ؟
فرمود : قسم به کسی که جانم در دست اوست ، ایشان به این کلام از شما شنوا ترند ، و فقط بر پاسخ دادن توانا نیستند .

14. شخصی از امام کاظم (ع) درباره ی وضع مومنان پس از مرگ پرسید : آیا مومن به دیدار خانواده ی خویش می آید ؟
فرمود : آری .
پرسید : برحسب مقدار فضیلت هایش . برخی از آنان هر روز و برخی هر دو روز و برخی هر سه روز .
شخص سوال کننده می گوید در اثنای کلام حضرت دریافتم که می فرمود : کم ترین آنان هر جمعه .
آن شخص می پرسد : این دیدار در چه ساعتی است ؟
امام فرمود : در هنگام ظهر یا اوقاتی دیگر ؛ پس خداوند فرشته ای را با او روانه می کند تا چیزهایی را به او نشان دهد که شاد شود و چیزهایی را که غمگینش می سازد ، از وی بپوشاند .

15. مطابق کلام امام صادق (ع) شش چیز است که مومن بعد از مرگ نیز از آن ها بهره مند می شود شش مورد است :
- فرزند صالحی که برای او طلب مغفرت کند .
- کتاب قرآن که از آن قرائت کند .
- چاه آبی که حفر کرده ( و به مردم آب می دهد ) .
- درختی که کاشته است .
- آبی که برای خیرات جاری کرده است .
- روش پسندیده ای بنا نهاده و دیگران پس از وی ، آن را ادامه می دهند .  

  خودآزمایی :
1. به فرموده امام صادق (ع) ارواح مومنان بهد صورت ............... در بهشت اند .

ج ) فضیلت هایشان  

  2. چه تفاوت هایی میان دنیا و برزخ وجود دارد ؟

ج ) 1- عالم برزخ جنبه ی مادی ندارد .
2- نظامی غیر از نظام این عالم برآن حاکم است .
3- عالم برزخ بسیاری از محدودیت های عالم ماده را ندارد و از گستردگی و عظمت وصف ناپذیری برخوردار است .
4- عالم برزخ نسبت به عالم ماده تشبیه شده است به عالم خارج نسبت به محیط داخل رحم .  

  3. چه چیزی است که از دنیا با انسان به برزخ می رود و از او جدا نمی گردد ؟ علت جدا نشدن آن چیست؟

ج ) عمل انسان . پرونده ی اعمال انسان در برزخ هم چنان باز است تا آثار مثبت یا نتایج منفی آن در حیات برزخی نصیب او گردد .
در واقع انسان در برزخ در می یابد که عمل او از او جدانشدنی نیست . علت نیز آن است که عمل در واقع اصل وجود اوست ، چرا که انسان چیزی جز مجموعه ای از اعمالش نیست . پس علت جدا نشدن عمل از انسان ، آن است که انسان و عمل یک چیز و یک واقعیتند .  

  4. نماز خواندن و روزه گرفتن جز و آثار ................... محسوب می شود .

ج ) آثار ماتأخر  

  5. دوره ی برزخ دوره ی بی خبری است یا دوره ی هوشیاری و آگاهی ؟ از کدام حدیث برای جواب خود استفاده می کنید ؟

ج ) برزخ دوره ی هوشیاری و آگاهی است .
انسان ها در این عالم از آگاهی و توانایی ای برخوردار هستند که بتوانند با خدا و ملائکه گفتگو کنند . علاوه بر آن می توانند اموری را درک و مشاهده کنند که قبلا توانایی آن را نداشتند . از حدیث پیامبر اکرم (ص) .